Elbirliği mülkiyetinin paylı mülkiyete çevrilmesi uygulamada en çok miras ortaklığından doğan elbirliği mülkiyeti halinde gerçekleşmektedir. Paylı mülkiyete çevirme, yetkili mahkeme kararı ile olabileceği gibi 3402 sayılı Kadastro Kanunu Ek 3. Maddesi uyarınca tapu müdürlüklerince de yapılabilmektedir.

Konu ile ilgili öncelikle elbirliği mülkiyeti ve paylı mülkiyet kavramlarına değinilecek ardından elbirliği mülkiyetinin paylı mülkiyete çevrilmesinden bahsedilecektir.

Elbirliği Mülkiyeti Nedir?

Elbirliği mülkiyeti diğer adıyla iştirak halinde mülkiyet, birden fazla kişinin bir malvarlığı üzerinde ortak olarak malik olduğu, birlikte mülkiyet çeşididir. Türk Medeni Kanunu 701.maddesi ile elbirliği mülkiyetini, kanun veya kanunda öngörülen sözleşmeler uyarınca oluşan topluluk dolayısıyla mallara birlikte malik olunması olarak tanımlamıştır. Elbirliği mülkiyetinde tarafların belli bir payları bulunmamaktadır. Bu nedenle paydaşlık değil ortaklık söz konusudur. Ortakların mülkiyeti, ortaklığa konu malvarlığının tamamına yaygındır. Dolayısıyla elbirliği mülkiyetinde malların yönetimi, aksine bir düzenleme bulunmadığı sürece, kural olarak oybirliği ile gerçekleştirilir. Medeni Kanun’daki düzenlemeye göre elbirliği mülkiyetinin söz konusu olabilmesi için kanun veya kanundan doğan sözleşmeler uyarınca bir ortaklığın mevcut bulunması gerekir. Hukukumuzda elbirliği mülkiyeti, miras ortaklığı, aile malları ortaklığı, mal ortaklığı ve adi ortaklık şeklinde oluşabilmektedir. Uygulamada en çok miras ortaklığı şeklinde karşılaşılmaktadır.

Paylı Mülkiyet Nedir?

Paylı mülkiyet, maddi olarak bölünmemiş bir mal varlığı üzerinde birden çok kimsenin belirli paylar oranınca malik olduğu, birlikte mülkiyet çeşididir. Türk Medeni Kanun’unun 688. Maddesi paylı mülkiyeti, “paylı mülkiyette birden çok kimse maddi olarak bölünmüş olmayan bir şeyin tamamına belli paylarla maliktir” şeklinde tanımlamıştır. Paydaşların payları oranı her ne kadar belli ise de ortada tek bir mülkiyet bulunmaktadır. Paydaşlar ise bu mülkiyet hakkına payları oranınca sahiptirler. Paylı mülkiyet (müşterek mülkiyet) hukuki işlemlere bağlı olarak birden fazla nedenle ortaya çıkabilir. Satış sözleşmesi ile paylı mülkiyet kurulabileceği gibi, ölüme bağlı tasarruf işlemleri veya mahkeme kararı ile de paylı mülkiyet ilişkisi kurulabilir. Paylı mülkiyette paydaşlar kendi payları üzerinde tasarruf yetkisinde bulunabilirler.

Elbirliği Mülkiyeti ile Paylı Mülkiyetin Farkları

Hukukumuzda birlikte mülkiyet, paylı mülkiyet ve elbirliği mülkiyeti olarak ikiye ayrılmaktadır. Her iki birlikte mülkiyet çeşidi de birbirine oldukça benzer olup ayırt edilmesi sağladığı hak ve yetkiler açısından önem arz etmektedir. Elbirliği mülkiyeti ile paylı mülkiyet arasında ki farklar kısaca şu şekilde belirtilebilir:

1. Paylı mülkiyette mülkiyet hakkından doğan bir ortaklık mevcut iken elbirliği mülkiyetinde ise ortaklık mülkiyet ilişkisi henüz doğmadan önceki hukuki işleme bağlı olarak mevcuttur.
2. Elbirliği mülkiyeti yalnızca kanunda belirtilen hallerde mevcut olabilir iken paylı mülkiyette ise böyle bir sınırlandırma mevcut değildir.
3. Paylı mülkiyette paydaşların kendi payları üzerinde tasarruf yetkisi bulunmaktadır. Elbirliği mülkiyetinde ise ortakların tasarruf yetkisi bulunmamaktadır.
4. Elbirliği mülkiyetinde ortaklığa giren malların oybirliği ile yönetimi esas iken paylı mülkiyette ise paydaşların tek başına yapabileceği yönetimsel işler mevcuttur.
5. Elbirliği mülkiyetinde müteselsil sorumluluk bulunmaktadır. Paylı mülkiyette sorumluluk ise her paydaşın payı oranındadır.

Elbirliği Mülkiyeti Paylı Mülkiyete Nasıl Çevrilir

Elbirliği mülkiyetinin paylı mülkiyete çevrilmesi, 3402 Sayılı Kadastro Kanunu uyarınca tapu müdürlüklerince veya sulh hukuk mahkemesince verilecek karar ile gerçekleşmektedir.

• 3402 Sayılı Kadastro Kanunu uyarınca elbirliği mülkiyetinin paylı mülkiyete çevrilmesi: Miras ortaklığı halinde mirasçılardan birisi elbirliği mülkiyeti olan miras ortaklığının paylı mülkiyete çevrilmesini talep edebilir. Mirasçı kimse bu talebini tapu sicil müdürlüğüne bildirmesi halinde tapu müdürlüğü diğer mirasçılara davetiye gönderir. Gönderilecek davetiyede elbirliği mülkiyetinin paylı mülkiyete çevrilmesine ilişkin talep hakkında diğer mirasçıların varsa itirazlarının bildirilmesi talep edilir. Davetiye için çıkarılacak tebligatların masrafları başvuran tarafından karşılanacaktır. Diğer mirasçılar tarafından elbirliği mülkiyetinin paylı mülkiyete çevrilmesi hakkında bir itirazda bulunulmaz ya da süresi içinde ortaklığın giderilmesi davası açılmaz ise tapu müdürlüğünce elbirliği mülkiyeti paylı mülkiyete çevrilecektir. Ortaklığın yeni hali olan paylı mülkiyet hissedarlık esaslarına göre mirasçılar adına tapu kütüğüne tescil edilir.

• Dava yoluyla: Elbirliği mülkiyetinin paylı mülkiyete çevrilmesini ortaklardan biri sulh hukuk mahkemesinden talep edebilir. Bu durumda sulh hukuk mahkemesi 3402 sayılı Kadastro Kanunu’ndakine benzer bir yol izleyecektir. Dava, ortaklığa tabi malvarlığının tamamının elbirliği mülkiyetine çevrilmesi olabileceği gibi bir kısmının çevrilmesi şeklinde talepte bulunarak da açılabilir. Mahkemece diğer ortaklara tebligat çıkarılarak, elbirliği mülkiyetinin paylı mülkiyete çevrilmesine itirazlarının bulunup bulunmadığının bildirilmesi talep edilecektir. Şayet diğer ortaklarca bir itirazda bulunulmaz ya da ortaklığın giderilmesi (izale i şuyu) davası açılmaz ise mahkemece elbirliği mülkiyeti paylı mülkiyete çevrilecektir.

Elbirliği Mülkiyetinin Paylı Mülkiyete Çevrilmesinde Yetkili ve Görevli Mahkeme

Elbirliği mülkiyeti uygulamada en çok miras ortaklığından doğmaktadır. Elbirliği mülkiyetine konu malvarlığı taşınmaz ise bu halde taşınmazın bulunduğu mahkeme yetkili olacaktır. Görevli mahkeme ise sulh hukuk mahkemesidir.